Hiểu rõ các hình thức tấn công mạng Phishing, Spoofing và Sniffing

Trong bối cảnh an ninh mạng ngày càng phức tạp, các hình thức tấn công khai thác lỗ hổng trong yếu tố con người và hạ tầng hệ thống ngày càng tinh vi. Trong số đó, Phishing, Spoofing và Sniffing là ba chiến thuật tấn công mạng dễ nhầm lẫn, nhưng ẩn chứa những nguy cơ riêng biệt và yêu cầu chiến lược phòng vệ khác nhau.

Hiểu rõ cơ chế hoạt động, tác động thực tế và cách phòng thủ hiệu quả cho từng hình thức sẽ giúp doanh nghiệp xây dựng hàng rào phòng vệ đa lớp chống lại các cuộc tấn công mạng hiện đại.

Phishing – khai thác lòng tin người dùng

Cơ chế tấn công

Phishing là hình thức tấn công dựa trên kỹ thuật Social Engineering, lợi dụng sự thiếu cẩn trọng của người dùng để đánh cắp thông tin nhạy cảm như tài khoản, mật khẩu, mã OTP hoặc dữ liệu tài chính.

Giai đoạn tấn công

• Reconnaissance: Thu thập thông tin nạn nhân từ mạng xã hội, website công ty hoặc các nguồn công khai.
• Crafting: Soạn thảo nội dung giả mạo (email, website, tin nhắn) có độ tin cậy cao.
• Delivery: Phát tán nội dung lừa đảo qua email, SMS, mạng xã hội hoặc quảng cáo trực tuyến.
• Harvesting: Ghi nhận thông tin mà nạn nhân nhập vào trang web giả mạo hoặc qua đường link độc hại.

Mục tiêu doanh nghiệp

• Chiếm quyền truy cập hệ thống quản trị nội bộ.
• Cài đặt ransomware, trojan để kiểm soát hoặc tống tiền.
• Đánh cắp dữ liệu khách hàng, tài liệu mật, thông tin giao dịch.

Ví dụ minh họa

Business Email Compromise (BEC): Hacker giả mạo CEO công ty gửi email yêu cầu bộ phận kế toán khẩn cấp chuyển khoản vào tài khoản do hacker kiểm soát.

Cách phòng chống

• Triển khai Secure Email Gateway (SEG) kết hợp lọc phishing.
• Áp dụng Xác thực đa yếu tố (MFA) bắt buộc trên mọi hệ thống quan trọng.
• Đào tạo định kỳ cho nhân viên về nhận diện các dấu hiệu Social Engineering.
• Xây dựng mô hình Zero Trust Architecture để giới hạn quyền truy cập tối thiểu.

Xem thêm: Zero Trust là gì? Xu hướng bảo mật hiện đại trong doanh nghiệp

Spoofing – phá vỡ mô hình tin cậy trong truyền thông

Cơ chế tấn công

Spoofing là hành vi giả mạo danh tính trong truyền thông mạng nhằm đánh lừa hệ thống hoặc người dùng, qua mặt các cơ chế xác thực.

Hacker có thể thay đổi địa chỉ IP, địa chỉ MAC, DNS record hoặc header email để tạo ra các nguồn tin tưởng giả mạo.

Kỹ thuật Spoofing phổ biến

• IP Spoofing: Giả mạo địa chỉ IP để vượt qua tường lửa hoặc hệ thống phân quyền IP.
• DNS Spoofing (DNS Cache Poisoning): Làm sai lệch thông tin DNS để chuyển hướng nạn nhân đến website giả mạo.
• Email Spoofing: Giả mạo trường From trong email để lừa người nhận tin rằng email đến từ một nguồn đáng tin cậy.

Tác động đến doanh nghiệp

• Dẫn dụ người dùng vào server độc hại để cài mã độc hoặc chiếm tài khoản.
• Vô hiệu hóa hệ thống giám sát an ninh mạng bằng cách giả địa chỉ tin cậy.
• Thực hiện tấn công Man-in-the-Middle (MITM) để can thiệp vào truyền thông giữa người dùng và hệ thống.

Ví dụ minh họa

Một hacker thực hiện DNS cache poisoning để chuyển hướng nhân viên ngân hàng tới một website giả mạo đăng nhập nội bộ, qua đó đánh cắp thông tin truy cập vào hệ thống tài chính.

Cách phòng chống

• Triển khai DNSSEC để bảo vệ sự toàn vẹn của dữ liệu DNS.
• Cấu hình Packet Filtering trên router/firewall để kiểm tra IP nguồn đáng tin cậy.
• Xác thực email với SPF, DKIM và DMARC để ngăn chặn email giả mạo.

Sniffing – khai thác lỗ hổng truyền dữ liệu

Cơ chế tấn công

Sniffing là việc bí mật ghi lại dữ liệu truyền tải trên mạng, đặc biệt nguy hiểm trên các mạng chưa được mã hóa.

Có hai dạng:

• Passive Sniffing: Nghe lén trên mạng LAN với thiết bị switch chưa bật port security.
• Active Sniffing: Triển khai các kỹ thuật như ARP Spoofing, DHCP Spoofing để chủ động chặn, chuyển hướng traffic.

Các đòn tấn công liên quan

• SSL Stripping: Chuyển kết nối HTTPS về HTTP để đánh cắp dữ liệu không mã hóa.
• Session Hijacking: Chiếm quyền điều khiển phiên đăng nhập hợp lệ bằng cách thu thập cookie/session token.

Tác động đến doanh nghiệp

• Mất dữ liệu đăng nhập: Thông tin tài khoản nội bộ, quản trị hệ thống có thể bị rò rỉ và sử dụng cho các cuộc tấn công leo thang.
• Rò rỉ hệ thống tài nguyên nội bộ: Hacker có thể thu thập email nội bộ, tài liệu mật, cấu hình hệ thống, dẫn đến thiệt hại lớn về tài chính và uy tín.

Ví dụ minh họa

• Hacker sử dụng công cụ sniffing trên Wi-Fi công cộng để thu thập thông tin đăng nhập email và CRM của nhân viên bán hàng một công ty bảo hiểm.
• Một doanh nghiệp lớn bị hacker sniffing trên Wi-Fi nội bộ chưa mã hóa WPA3, dẫn đến rò rỉ toàn bộ chiến lược sản phẩm chuẩn bị ra mắt.

Cách phòng chống

• Áp dụng Mã hóa End-to-End (TLS/SSL) cho mọi kênh truyền thông.
• Cấu hình Switch Port Security: Giới hạn số lượng MAC được phép trên mỗi cổng.
• Yêu cầu nhân viên sử dụng VPN mọi lúc khi truy cập mạng nội bộ từ xa hoặc từ Wi-Fi công cộng.

So sánh chi tiết Phishing – Spoofing – Sniffing

Tiêu chí	Phishing	Spoofing	Sniffing
Mục tiêu	Con người	Quy trình xác thực	Truyền thông mạng
Phương pháp	Social Engineering (lừa đảo)	Giả mạo danh tính	Lặng lẽ ghi lại traffic
Tác động	Chiếm đoạt tài khoản, cài mã độc	Phá vỡ hệ thống trust, MITM	Rò rỉ dữ liệu nhạy cảm
Ví dụ	Email giả CEO đòi chuyển khoản	DNS Cache Poisoning	SSL Stripping trên Wi-Fi
Cách phòng chống	SEG, MFA, Zero Trust	DNSSEC, Packet Filtering, SPF/DKIM	VPN, TLS, Switch Port Security

Phòng thủ toàn diện chống lại tấn công mạng

Trong một thế giới số ngày càng mở rộng, các cuộc tấn công mạng sử dụng kỹ thuật Phishing, Spoofing và Sniffing không chỉ gia tăng về số lượng mà còn liên tục tinh vi hóa.

Doanh nghiệp hiện đại cần áp dụng:

• Chiến lược Defense-in-Depth: Phòng thủ nhiều lớp từ hạ tầng đến con người.
• Zero Trust Architecture: Không tin tưởng mặc định bất kỳ kết nối nào.
• Continuous Monitoring: Theo dõi liên tục hệ thống để phát hiện sớm bất thường.

Bảo vệ hạ tầng số không còn là lựa chọn, mà là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp tồn tại và phát triển bền vững trong kỷ nguyên số.