IDS và IPS khác nhau như thế nào trong bảo mật mạng?

Trong bối cảnh an ninh mạng ngày càng phức tạp, các giải pháp bảo vệ hệ thống không còn dừng lại ở firewall truyền thống. Hai công nghệ quan trọng thường được nhắc đến là IDS và IPS. Tuy nhiên, không ít người dùng, thậm chí cả những quản trị viên mạng ít kinh nghiệm, vẫn dễ dàng nhầm lẫn giữa hai khái niệm này. Bài viết này sẽ phân tích sâu sự khác biệt giữa IDS (Intrusion Detection System) và IPS (Intrusion Prevention System) – giúp bạn lựa chọn giải pháp phù hợp cho hạ tầng mạng của mình.

IDS là gì?

IDS – Intrusion Detection System là hệ thống phát hiện xâm nhập trong mạng máy tính. IDS hoạt động như một thiết bị giám sát thụ động, phân tích lưu lượng mạng đến và đi, nhằm phát hiện các hành vi đáng ngờ, mã độc hoặc tấn công dựa trên chữ ký (signature) hoặc hành vi bất thường (anomaly-based).

=> IDS chỉ phát hiện – không can thiệp.

Cơ chế hoạt động:

• Đặt ở chế độ giám sát (monitoring).

• Lưu lượng mạng được sao chép (mirror port) để IDS kiểm tra.

• Khi phát hiện mối đe dọa, IDS gửi cảnh báo cho quản trị viên hoặc SIEM.

Ưu điểm:

• Không làm chậm luồng dữ liệu vì không can thiệp trực tiếp.

• Có khả năng phân tích và phát hiện các cuộc tấn công ẩn sâu.

Hạn chế:

• Không ngăn chặn được tấn công tức thì.

• Phụ thuộc vào tốc độ phản ứng của con người hoặc hệ thống xử lý sự kiện.

IPS là gì?

IPS – Intrusion Prevention System là hệ thống ngăn chặn xâm nhập. Khác với IDS, IPS hoạt động chủ động, chặn hoặc điều chỉnh lưu lượng mạng khi phát hiện dấu hiệu tấn công.

=> IPS vừa phát hiện, vừa ngăn chặn – hoạt động theo thời gian thực.

Cơ chế hoạt động:

• Đặt trực tiếp trên đường truyền (in-line), giữa mạng nội bộ và Internet.

• Khi phát hiện mối đe dọa, IPS tự động hành động: chặn gói tin, reset kết nối, hoặc cấu hình lại tường lửa.

Ưu điểm:

• Tự động hóa bảo vệ – giảm thiểu rủi ro do phản ứng chậm.

• Hữu ích trong môi trường yêu cầu bảo mật cao (tài chính, dữ liệu nhạy cảm…).

Hạn chế:

• Có thể gây trễ mạng nếu cấu hình chưa tối ưu hoặc tài nguyên hệ thống hạn chế.

• Đòi hỏi kiến thức kỹ thuật cao khi triển khai.

Xem thêm: Firewall là gì? Phân biệt Firewall phần cứng và phần mềm

So sánh IDS và IPS

Tiêu chí	IDS	IPS
Chức năng chính	Phát hiện xâm nhập	Ngăn chặn xâm nhập
Vị trí triển khai	Song song với dòng lưu lượng	Trực tiếp trên đường truyền
Tác động đến luồng dữ liệu	Không ảnh hưởng (thụ động)	Có thể ảnh hưởng (chặn trực tiếp)
Tự động phản ứng	Không – chỉ cảnh báo	Có – chặn/gỡ bỏ lưu lượng nguy hiểm
Độ phức tạp triển khai	Dễ hơn, giám sát là chính	Cao hơn, cần cấu hình cẩn thận

IDS và IPS tích hợp trong thiết bị mạng hiện đại

Ngày nay, nhiều hãng đã tích hợp tính năng IDS và IPS trực tiếp vào thiết bị mạng, giúp doanh nghiệp tối ưu chi phí và đơn giản hóa triển khai:

• Teltonika Networks: Dòng router công nghiệp như RUTX14 hay RUTM50 hỗ trợ firewall nâng cao, kết hợp với cảnh báo bất thường theo thời gian thực.

• Peplink: Các thiết bị như Balance 380X hay MBX Mini cung cấp Threat Management (IPS/IDS) tích hợp sẵn, tối ưu cho mô hình SD-WAN và đa kết nối WAN.

• EnGenius Cloud Gateway: Tích hợp tường lửa và bảo vệ nội dung với khả năng phân tích sâu các gói tin trong thời gian thực.

Những tính năng này không chỉ bảo vệ lớp biên (edge) mà còn hỗ trợ phân đoạn mạng (VLAN), xác thực thiết bị đầu cuối và quản lý chính sách tập trung.

Khi nào nên dùng IDS? Khi nào nên chọn IPS?

Dùng IDS khi:

• Mạng lớn với hệ thống SIEM đã có sẵn.

• Có đội SOC (Security Operation Center) xử lý cảnh báo.

• Cần theo dõi chi tiết hành vi nhưng không muốn làm chậm hệ thống.

Dùng IPS khi:

• Hệ thống phải tự động phản ứng, không phụ thuộc con người.

• Môi trường có dữ liệu nhạy cảm: ngân hàng, tài chính, y tế.

• Hạ tầng vừa và nhỏ, cần một giải pháp “tất cả trong một” đơn giản.

IDS và IPS đều đóng vai trò quan trọng trong việc phòng chống tấn công mạng. IDS giống như một camera giám sát, còn IPS là một nhân viên an ninh có quyền hành động. Việc chọn giải pháp nào – hoặc kết hợp cả hai – phụ thuộc vào mức độ rủi ro, quy mô hệ thống, và năng lực quản trị của doanh nghiệp.

Nếu bạn đang tìm kiếm thiết bị mạng tích hợp IDS và IPS mạnh mẽ, hãy lựa chọn các dòng router chuyên dụng từ Peplink, Teltonika hoặc thiết bị UTM có chứng nhận bảo mật uy tín – được phân phối chính hãng tại Việt Nam.